DEHB ve Otizm ile İlgili Bilgi Düzeyleri ve Damgalama: Sınıf Öğretmenleri ve Anababalarla Çok Merkezli Bir Çalışma

DEHB ve Otizm ile İlgili Bilgi Düzeyleri ve Damgalama: Sınıf Öğretmenleri ve Anababalarla Çok Merkezli Bir Çalışma

 

Koray Karabekiroğlu1, Nursu Cakin-Memik2, Özlem Özcan-Özel3, Fevziye Toros4, Didem Öztop5, Burcu Özbaran6, Ebru Cengel-Kültür7, Seher Akbaş1, Gökce Nur Taşdemir8, Muhammed Ayaz9, Cahide Aydın10, Tezan Bildik11, Serpil Erermiş6, Ali Kemal Yaman12

ARAŞTIRMA

1Yrd.Doç.Dr., 8Dr., Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Anabilim Dalı, Samsun, 2Yrd.Doç.Dr., 9uz.Dr., Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Anabilim Dalı, Kocaeli, 3Yrd.Doç.Dr., İnönü Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Anabilim Dalı, Malatya, 4Doç.Dr., Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Anabilim Dalı, Mersin, 5Yrd.Doç.Dr., Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Anabilim Dalı, Kayseri, 6Uz.Dr., 10Prof.Dr., 11Doç.Dr., Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Anabilim Dalı, İzmir, 7Yrd.Doç.Dr., 13Dr., Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Psikiyatrisi Anabilim Dalı, Ankara

ÖZET

Amaç:

Çocuk psikiyatrisi kliniklerine gelen hastaların anababaları ve öğretmenleri arasında dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve otizm ile ilgili yanlış değerlendirmeler ve damgalamanın (STIGMA) incelenmesi amaçlanmıştır.

Yöntem:

Türkiye'nin farklı coğrafi bölgelerdeki yedi üniversite hastanesi çocuk psikiyatrisi kliniğine gelen hastaların anababaları ve öğretmenleri çalışmaya alınmıştır. Anababalar (n:666) ve öğretmenler (n:453) “damgalama”yı incelemek üzere yazarlar tarafından hazırlanan DEHB ve Otizmle ilgili Anketleri doldurmuşlardır.

Bulgular:

Tüm grupta, DEHB'ye ilişkin "damgalama" düzeyi ile otizme ilişkin "damgalama" (r:.37, p<0.001) ve DEHB'ye ilişkin "yanlış değerlendirme" (r:.25, p<0.001) düzeyleri arasında anlamlı bir korelasyon görülmüştür. Öğretmenler arasında, doğu illerinde ve eğitim düzeyi daha düşük ailelerde DAMGALAMA düzeyi daha yüksek bulunmuştur. Öğretmenlerin yarısından fazlası DEHB'de kullanılan ilaçların çok ciddi yan etkileri olduğunu ve tedavi ile DEHB'nin tümüyle düzelmeyeceğini, DEHB ve otizmi olan çocukların ayrı sınıflarda okutulması gerektiğini belirtmiştir.

Sonuç:

Bulgular bilginin kaynağı, içeriği ve düzeyinin güvenilirliği azaldıkça DEHB ve otizme ilişkin yanlış değerlendirme ve damgalama düzeyinin arttığını ortaya koymaktadır. Yanlış bilgilenme ve damgalamanın azaltılması için anababalara ve öğretmenlere yönelik yapılandırılmış eğitim programlarının faydalı olacağı öngörülmektedir.

Anahtar Sözcükler: Damgalama, stigma, etiketleme, ayrımcılık, DEHB, otizm.

 

(Klinik Psikiyatri 2009;12:79-89)

*"Together Against Stigma- Third International Conference" konferansında iki ayrı poster olarak sunulmuştur (5-8 Ekim 2006, İstanbul)

Başlık Görseli; 'Pink Floyd-Dark Side of The Moon'(1973) Albüm Kapağı

 

Sitenin Notu

Çalışmada aşağıda alıntı yaptığımız bölümlere dikkat edilmesi önerilir.

Katılımcı Sayıları:  

Ankara (anababa, n=59), İzmir (anababa, n=107),Kayseri (anababa, n=42; öğretmen, n=74),Kocaeli (anababa, n=117; öğretmen, n=82),Mersin (anababa, n=177), Malatya (anababa,n=51; öğretmen, n=132), Samsun (anababa, n=113; öğretmen, n=165),

DEHB ve otizme ilişkin yazılı basın taramasında;

Bu taramada,"psikiyatri", "depresyon", anksiyete", "dikkateksikliği hiperaktivite bozukluğu" "damgalama" gibi anahtar kelimeler kullanılarak Haziran 2005-Temmuz 2006 tarihleri arasında 36 ulusal ve yerel gazete ve 22 ulusal dergi incelenmiştir. Bizim çalışmamızda da "dikkat eksikliği" ve "otizm" sözcükleri taranmıştır. Yazılı basında yer alan makaleler içeriğine göre dört farklı gruba alınmıştır: (1) bilimsel temelli ve bilgilendirici, (2) yanlış yönlendirici, (3) damgalamayı artırıcı, (4) damgalamayı azaltıcı. Bir makale birden fazla grupta yer alabilır. (Sonuçları incelemek için Tablo 1’ e bakınız.)

DEHB ve Otizm Değerlendirme Anketi:

DEHB ve otizme yönelik temel bilgilenme düzeyini ve damgalamayı araştırmak üzere çoktan seçmeli ve "doğru-yanlış" ya da "evet-hayır" seçenekli maddelerden oluşacak şekilde bu araştırmanın yazarları tarafından iki anket hazırlanmıştır (Sonuçları İncelemek İçin Tablo 2’ye bakınız).

Tablo 2'de anket sonuç yüzdelerine dikkat edilmesi gereken sorular;

• Otizmi olan çocuk sizin çocuğunuzun sıra arkadaşı olsa bu sizi rahatsız eder miydi?
• Otizm tanısı alan tüm çocuklar sizce farklı okullarda okutulmalımıdır?
• Otizm tanısı alan çocuklar sizce sınıfın  düzenini bozar mı?
• Otizmi olan çocukların ailelerinde  psikolojik sorunlar mutlaka bulunur mu?

TARTIŞMA 

Bu çalışma Türkiye'de DEHB ve otizme ilişkin pek çok yanlış değerlendirmenin yaygın olarak görülebildiğini göstermiştir. Yetersiz ya da yanlış yönlendirici kaynaklardan elde edilen bilginin de damgalamayı artırıcı olabildiği saptanmıştır. Yanlış bilgilenme ve damgalamanın DEHB ve otizm tanılı bireyleri ve anababalarını olumsuz yönde etkileyeceği ve aynı zamanda tedavi sürecini de engelleyebileceği açıktır. Oldukça yaygın görülen ve yaşamın hemen her alanını etkileyebilen, yaşam boyu olumsuz etkileri sürebilen bu bozuklukların tedavisinde özellikle öğretmenlerin rolü büyüktür. Bu alanda doğru bilgilendirme ve damgalamayı azaltma yönünde yapılacak çalışmaların önemi açıktır.

Çalışmanın Tam Metnini Okumak İçin Lütfen Aşağıdaki Uygulamaya Tıklayınız.