ENGELLİLER VE İSTİHDAM
ENGELLİLER VE İSTİHDAM
Türkiye’de Özürlüler İdaresi Başkanlığı’nın yaptığı “2002 Özürlüler Araştırması” sonuçlarına göre 8.4 milyon engelli birey yaşamaktadır. Ülkemizde sayıları oldukça kabarık olan bu grubun özel eğitim, tıbbi, ruhsal, sosyal ve mesleki rehabilitasyon ile koruma ve bakim hizmetlerine ihtiyaçları diğer özel ihtiyaç gruplarına nazaran daha bir ayrıcalık göstermekte ve önem kazanmaktadır. Bu grubun ihtiyaçlarının karşılanabilmesi ise yasal olarak güvence altına alınmış, sistemli, kalıcı ve güçlü uygulamalarla olanaklıdır.
- TÜRKİYE DEKİ MEVCUT EĞİTİM SİSTEMİ
Ülkemizde engelli bireylere verilecek eğitim hizmetleri ulusal mevzuat ile belirlenmiştir.
18.01.2000 tarihli Özel eğitim hizmetleri yönetmeliğinin amacı; özel eğitim gerektiren bireylerin, Türk Milli Eğitiminin genel amaçları ve temel ilkeleri doğrultusunda, genel ve mesleki eğitim görme haklarını kullanabilmelerini sağlamaya yönelik esasları düzenlemektir.
Bu yönetmeliğin 26, 27, 28, 29 ve 30. maddeleri özel eğitim gerektiren bireylerin ilköğretim, ortaöğretim, mesleki ve teknik orta öğretim, ve yüksek öğretime devamları ile ilgili esasları içermektedir.
- MESLEKİ EĞİTİM - MESLEKİ REHABİLİTASYON
Engelli bir çocuğun doğumuyla veya sonradan engelin meydana gelmesiyle aile ve engelli birey tıbbi, ruhsal, sosyal ve hatta gelirin kaybı nedeniyle ekonomik boyutlarıyla rehabilitasyon sürecine girer. Bunun yanı sıra engelli bireyin ve çevresinin durumu kabullenmesi, durumuna uyum sağlanması, eğitim imkanlarından yararlandırılması, ekonomik boyutlarıyla durumuna uygun iş ve meslek edinmesi, bir işe yerleştirilip tüketici olma yerine üretici olarak topluma katkıda bulunması, yerleştirilen işe uyumunun ve topluma entegrasyonunun sağlanması gibi konularda da hizmet verilmesi gerekmektedir. Bu aşamada rehabilitasyon programlarının içine mesleki eğitim ve istihdam kavramları girer.
Mesleki rehabilitasyon engelli kişilerin kendi kendilerine yeterli olabilmeleri; yararlı bir iş yapabilmeleri ve parasal yardıma daha az ihtiyaç duyabilecek düzeyde eğitilmeleridir. (Özürlüler Şura raporu 1999,s21)
Mesleki rehabilitasyon terimi; mesleki rehberlik, mesleki eğitim, işe yerleştirme ve daha sonrasın da da gerekli olduğu durumlarda takibi koordineli bir rehabilitasyon sürecini kapsar.
Engellilerin Mesleki rehabilitasyonu ve istihdam ile ilgili ulusal mevzuat:
Anayasamızın 42, 49, 50, 60, ve 61. maddeleri;
‘Devletin özürlüleri topluma yararlı kılacak tedbirler alacağını, çalışma şartları bakımından koruyacağını, sosyal güvenliği sağlayacak tedbirler alacağını;’
öngörür.
1 Temmuz 2005 günü kabul edilen Özürlüler Kanunun mesleki rehabilitasyon ve istidamı konusunda maddeleri şunlardır:
İş ve meslek analizi ve sosyal ve mesleki rehabilitasyon:
Madde 12- Özür türlerini dikkate alan iş ve meslek analizleri, Özürlüler İdaresi Başkanlığı'nın koordinatörlüğünde Milli Eğitim Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yapılır. Bu analizlerin ışığında, özürlülerin durumlarına uygun mesleki rehabilitasyon ve eğitim programları, anılan kurumlarca geliştirilir.
Madde 13- Gerçek veya tüzel kişilerce açılacak olan özel mesleki rehabilitasyon merkezleri, yetenek geliştirme merkezleri ve korumalı işyerlerinin değişik tipleri ile özel işyerlerinde bireylerin bireysel gelişimleri ve yeteneklerine uygun iş ve becerilerinin geliştirici tedbirler alınarak, bu alandaki hizmetler ihtiyaçlara göre iş ve meslek analizi yapılarak hizmet satın alınması suretiyle temin edilebilinir, buna ilişkin usul ve esaslar Milli Eğitim Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.
Sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri belediyeler tarafından da verilebilir. Belediyeler, bu hizmetlerin sunumu sırasında gerekli gördüğü hallerde, halk eğitim ve çıraklık eğitim merkezleri ile işbirliği yapar.. Rehabilitasyon talebinin karşılanamaması halinde özürlü, hizmeti en yakın merkezden alar ve ilgili belediye, her yıl bütçe talimatında belirlenen miktarı hizmetin satın alındığı merkeze öder.
Korumalı iş yerleri:
Madde 14- Korumalı işyerleri ile ilgili usul ve esaslar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ve Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken çıkarılacak yönetmelikte düzenlenir.
Özürlülük durumları nedeniyle işgücü piyasasına kazandırılmaları güç olan özürlülerin istihdamı, öncelikle korumalı işyerleri aracılığıyla sağlanır.
Madde 16-Özürlülerin eğitsel değerlendirme ve tanımlanması, il milli eğitim müdürlükleri rehberlik araştırma merkezlerinde uzman kişilerden oluşan ve özürlü ailesinin yer aldığı özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından yapılır ve eğitim planlaması geliştirilir. Bu planlama, her yıl yeniden değerlendirilerek gelişmeler doğrultusunda gözden geçirilir.
Çıraklık eğitimi almak isteyen özürlülerin ilgi, istek, yetenek ve becerileri doğrultusunda ve sağlık kurulu raporunu da dikkate almak suretiyle hangi meslek dalında eğitim alacaklarına, kurul karar verir. Kurulun teşkili ve çalışma usul ve esasları Milli Eğitim Bakanlığı ile Özürlüler İdaresi Başkanlığınca müştereken çıkarılacak yönetmelikte belirlenir.
Madde 40- 10.7.2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa aşağıdaki ek Madde eklenmiştir.
EK Madde 1- Büyükşehir belediyelerinde özürlülerle ilgili bilgilendirme, bilinçlendirme, yönlendirme, danışmanlık, sosyal ve mesleki rehabilitasyon hizmetleri vermek üzere özürlü hizmet birimleri oluşturulur. Bu birimler, faaliyetlerini özürlülere hizmet amacıyla kurulmuş vakıf, dernek ve bunların üst kuruluşlarıyla işbirliği hâlinde sürdürürler. Özürlü hizmet birimlerinin kuruluş, görev, yetki, sorumluluk ve işleyişine ilişkin usûl ve esaslar Özürlüler İdaresi Başkanlığının görüşü alınarak İçişleri Bakanlığınca hazırlanacak yönetmelikle belirlenir.
ALMANYA’DAN BİR ÖRNEK:
MÄRKISCH-ODERLAND WERKSTÄTTEN/KORUMALI İŞ ATÖLYELERİ
ENGELLİ BİREYLERİN İŞ HAYATINA ENTEGRASYONU
· Meslek edindirme kursları: Engellerinden dolayı iş yerinde eğitilemeyen gençler için
- Mesleki destek kursları: Çalışma imkanı bulamamış veya mesleki eğitim okul veya kurslarına devam edememiş engelli erişkinler için
· Engelliler için korumalı iş atölyeleri: Engellerinin şekli ve derecesinden dolayı normal iş ortamında çalışamayanlar için
ATÖLYEYE KABUL
· ÖN GÖRÜŞME : Genel bilgilendirme; tanışma
· DEĞERLENDİRME KOMİSYONU: Başvurunun karara bağlanması
· DENEME SÜRESİ: 4 – 12 hafta
· MESLEK EDİNDİRME BÖLÜMÜ : 2 yıl
· ÇALIŞMAYA BAŞLAMA
ÖN GÖRÜŞME
Yönlendirme resmi iş bulma kurumunca
Genel bilgilendirme, tanışma
Çalışma alanları tanıtılır
Kabul şartları anlatılır
Meslek edindirme bölümü ve süresi hakkında bilgi
Atölyelere ziyaret
DEĞERLENDİRME KOMİSYONU
· Atölye yöneticisi
· Resmi kurum temsilcisi
· Sosyal sigorta temsilcisi
· Rehabilitasyon uzmanı
· Özel eğitimci
DENEME SÜRESİ
3 ay ( 4 – 12 hafta)
İş hayatına entegrasyon ve adaptasyon
Sonuç raporu hazırlanır
MESLEK EDİNDİRME BÖLÜMÜ
1. yıl: Temel eğitim
Amaç değişik çalışma teknikleri konusunda temel kavramların benimsenmesi ve özgüven geliştirme
2. yıl: İleri kurs
Amaç teknik bilginin derinleştirilmesi ve çeşitli makinelerin kullanımının öğretilmesi
Eğitim sonunda bir gelişim çizergesi ve sonuç raporu hazırlanır. Becerisine uygun atölyeye yönlendirilir.
Meslek edindirme bölümü sonunda bir karne verilir.
ÇALIŞMAYA BAŞLAMA
· Çalışan ile bir iş akdi imzalanır. Ücret tespiti yapılır.
· Becerilerini geliştirmek amacıyla, engelli birey Okuma-yazma, hesap yapma ve bilgisayar kurslarına devam eder.
· Engelli bireyin iş hayatına atılması için gerekli destek verilir, korumasız iş ortamlarına entegrasyonu esastır.
· Merkez engelli istihdam eden iş yerlerine danışmanlık hizmeti verir.
Yorumlar